INLEIDING
Maasniel en zijn gehuchten behoorden in vroeger eeuwen samen met de gemeente Herten tot de vrijheerlijkheid Dalenbroek, zo geheten naar het gelijknamige kasteel te Herkenbosch. Lange tijd was de heerlijkheid in handen van de familie van Vlo-drop, wat in de 19e eeuw nog eens tot uitdrukking kwam in de beide gemeentewapens. De vrijlanden met hun dorpen gingen in 1615 na het overlijden van Hate tad van Pallant over op diens twee schoonzoons. De heren van Rollingen en van Eynatten waren samen in het onverdeelde bezit van de vrijheerlijkheid. Deze "tweeherigheid" leidde geregeld tot onenigheid, waaronder de bevolking voortdurend te lijden had. Het kwam zelfs voor, dat hen van beide zijden belastingen werden opgelegd.
De geschiedenis van de vrijheerlijkheid en de vrijheren van Dalenbroek werd reeds in 1889 door de toenmalige stadsarchivaris J.B. Sivré beschreven en in 1977 opnieuw in boekvorm uitgegeven. Tevens verwijs ik naar het boek "1000 Jaar Herten" (1968), waarin enkele artikelen over de rechten van de vrijheren en over de rechtspraak in de heerlijkheid zijn opgenomen.
Ik beperk me hier tot het dagelijks leven onder den klockenslagh van Nyell, Leeuwen en Asenray. De voornaamste bron hiervoor is het archief van de vrijheerlijkheid Dalenbroek; inventaris opgesteld door P.A.W. Dingemans (Maastricht, 1975).
Voor het stamboom-onderzoek was ik in de eerste plaats aangewezen op de kerkregisters uit de 17e en 18e eeuw van de parochie Sint-Laurentius. De gegevens uit de burgerlijke stand van de 19e eeuw vormen dan een brug naar onze tijd. Hiervoor kan men tegenwoordig terecht op het gemeentearchief van Roermond.
Ook diverse kloosterarchieven in het rijksarchief te Maastricht werden geraadpleegd, zoverre deze betrekking hebben op de goederen onder Maasniel.
|
DE GEMEYNTE
Als tegenhanger van het thans Duitse Waldniel werd Niell ad Mosam zo'n vierhonderd jaar geleden gewoonlijk MaisNyell genoemd. Er stonden toen nog maar weinig huizen in het kerspel.
De gemeenterekening van 1628 over de inkomsten en uitgaven van de gemeente noemt zowat alle woningen uit dat jaar. In Leeuwen stonden toen twaalf huizen en hoeven, Asenray telde er twintig en het dorp Niell ongeveer vijfentwintig, inclusief de omliggende boerderijen. Alles bij elkaar zo'n zestig behuizingen, zodat het aantal inwoners op meer of minder dan driehonderd geschat mag worden, uitgaande van een gemiddeld huishouden van vijf personen.
Dat komt dan aardig overeen met het bericht van de kerkvisitatie in 1647, dat ongeveer tweehonderd communicanten in de parochie Nyell ad Mosam vermeldt. Dat zijn dan alle inwoners boven de twaalf jaar. Ook dan komt men op een totaal van driehonderd.
Op een kaart van de stad Roermond uit het midden van de 16e eeuw staat nog net het dorp Niel met het Gebroek ingetekend. Het kerkje met de hoge torenspits lag temidden van weinig huizen met tuinen en bongerds. Opvallend is wel dat richting Broekhin langs de beek al een reeks huizen stond. Meerssenhoff staat hier nog als een boerderij ingetekend. De kaart toont nog eens duidelijk hoe klein wij ons het oude dorpje Neel moeten voorstellen.
Na een algemene beschrijving van het landschap en de gehuchten, richten we ons op het openbare leven. In het tweede deel gaat het over de pachtboerderijen en haar bewoners. Vervolgens komen de vele herbergen aan de orde. In deze opstellen komt het stamboom-onderzoek ruimschoots aan de orde. De geïnteresseerde lezer kan met behulp van de bijgaande genealogieën zijn stamboom of kwartierstaat uitbreiden. |